(Αναρχικό Δελτίο, νο 6, Μάης 2000)

ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΡΡΟΗ ΚΥΑΝΙΟΥ ΣΕ ΟΡΥΧΕΙΟ ΧΡΥΣΟΥ
ΣΤΗ ΜΠΑΪΑ ΜΑΡΕ ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ

 Όταν τα ψάρια “προσπαθούν να βγουν από το νερό για να σωθούν”

Η διαρροή τοξικών αποβλήτων στο ορυχείο χρυσού Αουρούλ της περιοχής Μπάϊα Μάρε της Β.Δ. Ρουμανίας χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην Eυρώπη μετά το Τσέρνομπιλ. Το ορυχείο αυτό ανήκει κατά 50% στην αυστραλιανή εταιρεία Esmeralda exploration ltd, κατά 45% στο ρουμάνικο κράτος και κατά 5% σε άλλους επενδυτές. Στις 30 Γενάρη προκλήθηκε διαρροή 100.000 κυβικών μέτρων νερού μολυσμένου με κυάνιο και βαριά μέταλλα, μετά την υποχώρηση ενός φράγματος σε δεξαμενή αποβλήτων.

Αρχικά οι τοξικές ουσίες μόλυναν τον ποταμό Σζάμος και ακολουθώντας τη ροή των νερών πέρασαν στον Τίσσα, έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Ουγγαρίας. Οι επιπτώσεις ήταν άμεσα καταστροφικές για το σύνολο σχεδόν των υδρόβιων οργανισμών. Ανασύρθηκαν εκατοντάδες τόνοι νεκρών ψαριών -αφού το 80% των ψαριών πέθαναν και τα υπόλοιπα έμειναν χωρίς τροφή-, ενώ χαρακτηριστικές ήταν οι μαρτυρίες κατοίκων για ψάρια που “πήγαιναν αντίθετα στο ρεύμα και προσπαθούσαν να βγουν από το νερό για να σωθούν”! Ακόμα μολύνθηκε η παρόχθια χλωρίδα και έγινε αδύνατη κάθε χρήση των υδάτων. Και αυτή ήταν η αρχή, σύμφωνα με έναν καθηγητή χημείας και τοξικολογίας: “εκτός από τις άμεσες συνέπειες στην υδρόβια ζωή, θα υπάρξουν και άλλες καθώς τα πουλιά δεν θα μπορούν να τραφούν με ψάρια και οι άνθρωποι που έχουν πηγάδια κοντά στις όχθες του ποταμού θα κινδυνεύουν από το νερό τους. Το μολυσμένο νερό είναι πιθανό να διεισδύσει στο έδαφος και από εκεί στις καλλιέργειες, αλλά και στα ζώα που βοσκούν”. Ήδη στα μέσα Φεβρουαρίου αναφέρθηκαν στη Σερβία δεκάδες νεκρά ζώα (ελάφια, φασιανοί, κύκνοι, πάπιες, κουνέλια, άγρια περιστέρια) που δηλητηριάστηκαν από μολυσμένα νερά, ενώ στην Ουγγαρία μαζεύτηκαν πτώματα αλόγων και άλλων ζώων μέσα από τον ποταμό Τίσσα. Αυτή την συνθήκη θανάτου συμβόλισε και η “κηδεία” του μολυσμένου Τίσσα που τέλεσαν κάτοικοι της νότιας Ουγγαρίας ραίνοντας τα νερά του με λουλούδια και στεφάνια και ανάβοντας στις όχθες του κεριά...

Στη συνέχεια η μόλυνση πέρασε στα νερά του Δούναβη που διασχίζουν τη Γιουγκοσλαβία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουκρανία, και κατέληξε στη Μαύρη Θάλασσα. Ένας βιολόγος είπε για το Δούναβη: “Μιλάμε για τη σπουδαιότερη ευρωπαϊκή δεξαμενή ιχθυακής βιοποικιλότητας. Ακόμα και αφού περάσει το θανατηφόρο κύμα του κυανιούχου άλατος, το δηλητήριο αυτό θα συνεχίσει να δρα σε όλα τα μέρη όπου έχει αποτεθεί: στις καμπές του ποταμού, στις ζώνες υπερχείλισης, στα δάση και τα άλση με τα χαρακτηριστικά είδη της δασοποτάμιας χλωρίδας και πανίδας... Η εξολόθρευση των ψαριών θα διαλύσει ολόκληρη την τροφική αλυσίδα, με θύματα τα σαρκοβόρα που ζουν στον ποταμό, από τον θαλασσαετό έως τη βίδρα. Και όταν το κυανιούχο άλας θα φτάσει στις εκβολές, όταν θα σκάσει δηλαδή η οικολογική ωρολογιακή βόμβα, θα εξολοθρεύσει ερωδιούς και πελεκάνους, αετούς και κορμοράνους...”.

Έγιναν διάφοροι υπολογισμοί, όπως ότι θ’ απαιτηθούν από 5 έως 20 χρόνια για την αποκατάσταση του οικοσυστήματος ή ακόμα ότι είναι μη αναστρέψιμες οι συνέπειες, ότι ανέρχονται σε 2,5 εκατομμύρια οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν άμεσα τις συνέπειες της καταστροφής και σε 20 εκατομμύρια εκείνοι που θα πληγούν με κάποιον τρόπο μακροπρόθεσμα. Μέχρι που οι μεγάλοι τίτλοι της ειδησεογραφίας έδωσαν γρήγορα τη θέση τους στη σιωπή. Όμως η πραγματικότητα δεν σιώπησε... Λίγες βδομάδες αργότερα, στις 10 και στις 14 Μαρτίου, δύο νέες διαρροές αποβλήτων με βαριά μέταλλα προκλήθηκαν σε ορυχείο στην ίδια περιοχή της Ρουμανίας. Αυτή τη φορά μολύνθηκε και το ανώτερο τμήμα του Τίσα, ένα μικρό τμήμα στο οποίο είχε αποφευχθεί προηγουμένως η μόλυνση και πρόσφερε κάποια δυνατότητα για την βιολογική αποκατάσταση του υπόλοιπου ποταμού. Τελικά πού πραγματικά ξεκινάει και πού σταματάει η καταστροφή;

Eκρηκτικές στιγμές μιας διαρκούς καταστροφής

Ο κυρίαρχος λόγος ονομάζει τις καταστροφές αυτές ¨ατυχήματα¨, τις εξετάζει περιπτωσιολογικά, τις υποδηλώνει ως εξαιρέσεις για να αποκρύψει αυτό που πραγματικά είναι: οι εκρηκτικές στιγμές μιας διαρκούς καταστροφής. Γιατί η ίδια η συνθήκη της εκμετάλλευσης, με τις σημερινές μάλιστα τεχνικές και τεχνολογικές της δυνατότητες, σημαίνει καταστροφή. Τα αφεντικά διαρκώς δημιουργούν και απαξιώνουν επενδύσεις με γνώμονα το κέρδος και την εξουσία τους. Κάνουν επενδύσεις λεηλατώντας τους φυσικούς πόρους μέχρι να τους εξαντλήσουν και αρπάζοντας από τους ανθρώπους τη ζωτικότητα, τις ικανότητες και το χρόνο τους, συχνά δηλητηριάζοντας και σακατεύοντάς τους. Τις εγκαταλείπουν όταν πλέον δεν είναι αρκετά συμφέρουσες, συνήθως προς όφελος κάποιων επόμενων πιο αποδοτικών, πιθανώς σε κάποιον άλλο τόπο με φθηνότερες ύλες και εργασία ή με κάποιο άλλο αντικείμενο εκμετάλλευσης πιο πρόσφορο. Αυτό που τελικά μένει, ακόμα και αν δεν υπάρξει κάποια αναπάντεχη διαρροή ή έκρηξη, είναι ένα περιβάλλον νεκρό, μεταμορφωμένο σε χώρο απόθεσης αποβλήτων, είναι άνθρωποι εξουθενωμένοι και καταδικασμένοι στον αποκλεισμό και την ανέχεια, είναι κοινωνίες, κουλτούρες και πολιτισμοί ριγμένοι στο μαρασμό και τον εκφυλισμό. Αν λοιπόν υπάρχει κάποιο ατύχημα αυτό είναι ο καπιταλισμός στο σύνολό του.

Όμως, ακόμα και ως ιδιαίτερες περιπτώσεις να εξετάσουμε αυτά τα ¨ατυχήματα¨, βλέπουμε ότι συμβαίνουν και ξανασυμβαίνουν, καταδεικνύοντας το χαρακτήρα τους ως αναπόσπαστα συμπτώματα του συστήματος που τα γεννά. Να θυμηθούμε το πυρηνικό εργοστάσιο του Τσέρνομπιλ, όπου τον Απρίλη του ’86 με την έκρηξη σε έναν αντιδραστήρα του απελευθερώθηκε ραδιενέργεια που προκάλεσε χιλιάδες θανάτους και τερατογεννέσεις στον πληθυσμό της περιοχής και πολλαπλασίασε τις ασθένειες καρκίνων και λευχαιμίας σε εκτεταμένες περιοχές της Ευρώπης. Να θυμηθούμε το εργοστάσιο της Union Carbide στο Μποπάλ της Ινδίας, όπου το Δεκέμβρη του ’84 μια διαρροή χημικών ουσιών έπνιξε μια πόλη ενός εκατομμυρίου κατοίκων σε δηλητηριώδη σύννεφα, τυφλώνοντας και παραλύοντας το νευρικό σύστημα χιλιάδων ανθρώπων, σκοτώνοντας περισσότερους από 16 χιλιάδες και προκαλώντας ανεπανόρθωτες βλάβες σε 500 χιλιάδες. Να τα θυμηθούμε σαν παραδείγματα μόνο, από τα γνωστότερα και χειρότερα ίσως, του ατελείωτου κατάλογου. Και επειδή ο χρόνος δεν σταμάτησε ούτε και ο κόσμος άλλαξε, η απειλή συνεχίζει να υπάρχει, είτε από το πυρηνικό εργοστάσιο του Κοζλοντούι στη Βουλγαρία είτε από το σχεδιαζόμενο πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου της Τουρκίας είτε από τα εργοστάσια χρυσού της TVX στην Χαλκιδική είτε... για να αναφερθούμε μόνο στη μικρή γεωγραφική μας περιοχή.

Eπειδή η Ιστορία δεν έχει ποτέ μια μόνο πλευρά

Αυτό άραγε που απέμεινε στους ανθρώπους είναι η καρτερική αναμονή ενός ανάξιου θανάτου; Δεν νομίζουμε. Γι’ αυτό και είναι παραδειγματικά τα γεγονότα γύρω από την περίπτωση της επένδυσης της TVX, η οποία παρουσιάζει και εκπληκτική ομοιότητα με αυτή στη Μπάϊα Μάρε. Η καναδική αυτή εταιρεία έχει αγοράσει τα μεταλλεία στη Β.Α. Χαλκιδική στοχεύοντας στην εγκατάσταση μεταλλουργίας χρυσού. Στην περιοχή υπάρχουν ήδη δύο φράγματα απόθεσης τοξικών αποβλήτων από την προηγούμενη χρήση των μεταλλείων, ενώ υπολογίζεται ότι, αν προχωρήσει η λειτουργία της μεταλλουργίας χρυσού, 270 εκατομμύρια τόνοι τοξικών αποβλήτων θα καλύψουν 25.000 στρέμματα κοιλάδων και δασών μετατρέποντας ουσιαστικά όλη την περιοχή σε χωματερή δηλητηρίων. Και στην περίπτωση μιας διαρροής αντίστοιχης με αυτή στη Μπάια Μάρε, είναι βέβαιο ότι θα πληγεί ο Στρυμονικός κόλπος.

Στην εκμετάλλευση και τον καταναγκασμό, στην επιθετικότητα και τη βιαιότητα με την οποία επιβάλλονται τα σχέδια των αφεντικών και στην καταστροφή που αυτά σημαίνουν, αυτό που αντιστοιχεί είναι μια σφοδρή και αποφασιστική αντίσταση. Οι κάτοικοι της Βαρβάρας, της Ολυμπιάδας και των άλλων χωριών της Β.Α. Χαλκιδικής, αγωνίζονται εδώ και χρόνια προσπαθώντας να αποτρέψουν την καταστροφή και σε στιγμές όξυνσης αυτού του αγώνα προξένησαν φθορές στις εγκαταστάσεις της εταιρείας και συγκρούστηκαν με τα ΜΑΤ. Παράλληλα, οι αναρχικοί με τη δράση τους στην Αθήνα δημιούργησαν ένα ακόμα πεδίο αντίστασης στο κράτος, το κεφάλαιο και τα σχέδιά τους για την εκμετάλλευση της Β.Α. Χαλκιδικής και ταυτόχρονα πρόταξαν την αλληλεγγύη ανάμεσα στους αγωνιζόμενους ανθρώπους. Στα πλαίσια της καταστολής αυτής της κοινωνικής αλληλεγγύης και της αντιπαράθεσης στο κράτος συνελήφθη ο αναρχικός Νίκος Μαζιώτης για την τοποθέτηση βόμβας στο υπουργείο βιομηχανίας και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 χρόνων.

Ακόμα περισσότερο σήμερα, που τα αφεντικά συγκροτούν και αρθρώνουν την εξουσία τους σε παγκόσμιο επίπεδο, η αντίστασή μας σε επιλογές τους που μπορεί να φαντάζουν μακρινές, η αλληλεγγύη μας με αγωνιζόμενους ανθρώπους που μπορεί να μας χωρίζουν γεωγραφικές αποστάσεις, κοινωνικοί κατακερματισμοί, και αυτοπεριορισμοί της αντίστασης, δεν είναι απλώς ζήτημα ευαισθησίας και πολιτισμού αλλά μέρος του αγώνα μας με το ίδιο πάντα διακύβευμα, τους συνεχώς διαμορφούμενους όρους ζωής μας. Αν πίσω από κάθε εταιρεία, όπως η Esmeralda και η TVX, και από κάθε κράτος, όπως το ρουμάνικο και το ελληνικό, υπάρχει το ίδιο εγκληματικό και αντικοινωνικό περιεχόμενο, η ίδια ενιαία συνθήκη εκμετάλλευσης, καταπίεσης, μόλυνσης και θανάτου, τότε και κάθε πράξη αντίστασης επιβεβαιώνει μια συγκεκριμένη δυνατότητα, μέρος και εμπειρία ενός ευρύτερου αγώνα, και κατατίθεται στη συνολική κι απεριοριστη προοπτική της κοινωνικής απελευθέρωσης.

Ιανός, Μάρτιος ‘00

1